ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và các vấn đề môi trường ngày càng trở nên cấp bách, yêu cầu phát triển bền vững đã trở thành định hướng chiến lược của nhiều quốc gia và doanh nghiệp trên toàn cầu. Điều này đặt ra thách thức, đồng thời mở ra cơ hội mới cho ngành kế toán – một lĩnh vực không chỉ giới hạn ở việc ghi nhận và báo cáo thông tin tài chính, mà còn cần mở rộng vai trò trong việc phản ánh các yếu tố môi trường và xã hội.
Kế toán môi trường bền vững ra đời như một xu thế tất yếu nhằm tích hợp các thông tin môi trường vào hệ thống kế toán doanh nghiệp. Đây là công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp đánh giá đầy đủ chi phí – lợi ích môi trường, quản lý hiệu quả tài nguyên thiên nhiên và thực hiện trách nhiệm xã hội một cách minh bạch.
Việc đưa nội dung kế toán môi trường bền vững vào chương trình đào tạo kế toán không chỉ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo hướng hội nhập và liên ngành, mà còn góp phần trang bị cho sinh viên những kiến thức và kỹ năng cần thiết để thích ứng với xu thế phát triển của nghề nghiệp kế toán trong kỷ nguyên kinh tế xanh và bền vững. Không nằm ngoài xu thế của xã hội, hiện nay trường Đại học Nghệ An đã đưa học phần này vào chương trình đào tạo giảng dạy cho các sinh viên ngành kế toán.
.png)
NỘI DUNG
Kế toán môi trường bền vững (Sustainable Environmental Accounting) là một nhánh của kế toán tập trung vào việc đo lường, ghi nhận, phân tích và báo cáo các thông tin tài chính và phi tài chính liên quan đến tác động môi trường trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp. Mục tiêu là hỗ trợ quản lý ra quyết định nhằm đạt được phát triển bền vững – hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và trách nhiệm xã hội.
Dưới đây là nội dung chính của học phần kế toán môi trường bền vững:
(1) Xác định và ghi nhận chi phí môi trường
- Chi phí phòng ngừa: đầu tư vào công nghệ sạch, hệ thống xử lý chất thải, quy trình sản xuất thân thiện môi trường.
- Chi phí xử lý: xử lý chất thải, nước thải, khí thải sau khi phát sinh.
- Chi phí phục hồi: phục hồi môi trường sau khi bị suy thoái hoặc ô nhiễm (ví dụ: trồng rừng lại sau khai thác).
- Chi phí tuân thủ: chi phí để tuân thủ quy định pháp luật về môi trường (giấy phép, kiểm tra môi trường, bảo hiểm môi trường…).
- Chi phí phát sinh do sự cố môi trường: đền bù, phạt vi phạm, ảnh hưởng đến thương hiệu…
(2) Đo lường và báo cáo tài sản, nợ phải trả môi trường
- Ghi nhận tài sản môi trường như hệ thống lọc nước, thiết bị giảm khí thải.
- Ghi nhận nợ phải trả môi trường tiềm tàng: chi phí xử lý môi trường trong tương lai, nghĩa vụ phục hồi sau khai thác.
(3) Đo lường và báo cáo thông tin phi tài chính
- Lượng phát thải CO₂, khí nhà kính
- Khối lượng rác thải, nước thải được xử lý
- Tỷ lệ sử dụng năng lượng tái tạo
- Tác động vòng đời sản phẩm đến môi trường
- Các chỉ tiêu ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị)
(4) Lồng ghép chi phí môi trường vào giá thành sản phẩm
- Tính đúng, tính đủ các chi phí môi trường để xác định giá thành sản phẩm dịch vụ.
- Hỗ trợ quyết định định giá, lựa chọn công nghệ sản xuất và cải tiến quy trình.
(5) Lập báo cáo kế toán môi trường
- Báo cáo tài chính mở rộng (bổ sung thông tin môi trường)
- Báo cáo bền vững (Sustainability Report)
- Báo cáo tích hợp (Integrated Report) – kết hợp tài chính và phi tài chính
(6) Phân tích, đánh giá hiệu quả hoạt động môi trường
- So sánh chi phí – lợi ích môi trường (ví dụ: chi phí đầu tư thiết bị giảm phát thải so với chi phí xử phạt nếu không đầu tư).
- Phân tích hiệu quả tiết kiệm chi phí từ các chương trình “xanh hóa”.
Như vậy, Kế toán môi trường bền vững không chỉ nhằm phản ánh chi phí hay trách nhiệm pháp lý mà còn là công cụ quản trị chiến lược giúp doanh nghiệp: Tối ưu hóa tài nguyên, tăng hiệu quả kinh tế, giảm thiểu rủi ro pháp lý, nâng cao hình ảnh và niềm tin từ xã hội và nhà đầu tư
KẾT LUẬN
Học phần "Kế toán môi trường bền vững" là một nội dung đào tạo mang tính thời sự và có ý nghĩa thiết thực trong bối cảnh các doanh nghiệp và nền kinh tế toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng phát triển bền vững. Việc tích hợp kiến thức về kế toán môi trường vào chương trình đào tạo ngành kế toán không chỉ mở rộng phạm vi ứng dụng của kế toán mà còn góp phần nâng cao nhận thức và năng lực của sinh viên trong việc xử lý các vấn đề tài chính gắn liền với trách nhiệm môi trường và xã hội.
Thông qua học phần này, sinh viên sẽ được trang bị những hiểu biết nền tảng về đo lường, ghi nhận, phân tích và báo cáo các thông tin môi trường trong hệ thống kế toán doanh nghiệp; đồng thời rèn luyện tư duy phản biện và khả năng ra quyết định trong bối cảnh các yếu tố phi tài chính ngày càng đóng vai trò quan trọng.
Việc đào tạo kế toán môi trường bền vững không chỉ đáp ứng yêu cầu hội nhập và chuẩn mực quốc tế, mà còn góp phần định hình một thế hệ kế toán viên chuyên nghiệp, có đạo đức và có trách nhiệm với xã hội, sẵn sàng tham gia vào quá trình chuyển đổi kinh tế xanh và phát triển bền vững trong tương lai.