1.1. Bộ quy tắc ứng xử trên không gian mạng
Mạng xã hội (MXH) là hệ thống mối quan hệ giữa con người với con người trên nền tảng Internet với nhiều mục đích khác nhau, không giới hạn bởi không gian và thời gian. Trên thế giới có hàng trăm MXH khác nhau, còn ở Việt Nam Facebook, Zalo, Youtube, Instagram, TikTok là những MXH được yêu thích nhất với lượng người sử dụng là hơn 72 triệu, tương đương 73,7% tổng dân số. Sự xuất hiện của MXH tạo ra giá trị mới, đem lại hiệu quả cho nền kinh tế, thúc đẩy sự phát triển giáo dục - đào tạo và các lĩnh vực khác của đời sống xã hội. Tuy vậy, đã xuất hiện không ít những cạnh tiêu cực của MXH tại Việt Nam. Lợi dụng tính chất lan truyền nhanh chóng của MXH và sức ảnh hưởng của loại hình này, nhiều người đã tiến hành hoạt động gây rối loạn thông tin, ảnh hưởng nghiêm trọng tới đời sống xã hội cũng như sự ổn định chính trị đất nước.
Có thể kể đến hoạt động của các đối tượng, tổ chức chống đối trong và ngoài nước như Việt Tân, RFA, Nhật ký yêu nước, Đô thành Sài Gòn,… ra sức sử dụng MXH tuyên truyền phá hoại tư tưởng, tấn công chia rẽ nội bộ, xuyên tạc, bịa đặt, bôi nhọ, hạ uy tín lãnh đạo Đảng, Nhà nước, đòi đa nguyên, đa đảng, kích động biểu tình, gây bất ổn về an ninh, trật tự. Bên cạnh đó, nhiều đối tượng xấu sử dụng MXH để lan truyền tin giả gây hoang mang trong dư luận hoặc tấn công, bôi nhọ, xúc phạm đến danh dự, uy tín của tổ chức, cá nhân thông qua đăng tải các bài viết, bình luận với ngôn từ gây thù ghét, miệt thị ngoại hình, phân biệt vùng miền, kích động tư tưởng tôn giáo cực đoan, kỳ thị dân tộc,… Ngoài ra, hoạt động đăng tải thông tin rác, tin bẩn, kích động bạo lực, đồi trụy, cổ súy lối sống thiếu lành mạnh,... đang là vấn nạn nhức nhối trên MXH.
Tham gia MXH là xu thế tất yếu, nhất là trong thời đại cách mạng số, MXH không đơn thuần chỉ là công cụ giải trí, một môi trường ảo mà nó đã trở thành một xã hội thứ 2 của loài người và mặt trận này là nơi mà các thế lực thù địch triệt để sử dụng hoạt động chống phá đất nước, cũng như tồn tại nhiều mặt trái phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống xã hội. Điều đó đặt ra một vấn đề là làm sao vừa khai thác được thông tin hữu ích phục vụ cho học tập, công tác, nghiên cứu khoa học, vừa giao lưu, học hỏi, trao đổi lẫn nhau mà không bị nhiễm thông tin xấu độc làm ảnh hưởng đến nhận thức, tâm tư, tình cảm, quan điểm lập trường, niềm tin của mỗi cư dân mạng khi tham gia vào cộng đồng MXH.
Trong nỗ lực xây dựng chuẩn mực đạo đức về hành vi ứng xử trên MXH, giáo dục ý thức, tạo thói quen tích cực trong các hành vi ứng xử của người dùng trên MXH, ngày 17/6/2021, Bộ Thông tin và Truyền thông đã có Quyết định số 874/QĐBTTTT về việc ban hành “Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội”. Bộ Quy tắc này gồm 3 chương, 9 điều, có hiệu lực từ ngày 17/6/2021. Bộ Quy tắc áp dụng cho 3 nhóm đối tượng: Cơ quan Nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong cơ quan Nhà nước sử dụng MXH; tổ chức, cá nhân khác sử dụng MXH; nhà cung cấp dịch vụ MXH tại Việt Nam. Bộ quy tắc này được kỳ vọng kỳ vọng sẽ góp phần tạo dựng môi trường mạng an toàn, lành mạnh, hữu ích, đoàn kết và trách nhiệm.
1.2. Một số trao đổi về quy tắc ứng xử trên không gian mạng với cán bộ, giảng viên Trường Đại học Kinh tế Nghệ An
Với việc ban hành Bộ quy tắc ứng xử trên MXH và đặc thù của nhà giáo đặt ra đối với cán bộ, giảng viên Nhà trường khi tham gia MXH cần ứng xử sao cho phù hợp và trang bị những kỹ năng cần thiết gì để sử dụng MXH an toàn, hiệu quả. Xin được có đôi điều chia sẻ về vấn đề này:
Về mặt nhận thức, mỗi CBGV cần ý thức được bản thân khi tham gia MXH không chỉ với tư cách cá nhân mà còn là nhà giáo nên mọi hoạt động công khai trên MXH không chỉ tác động đến uy tín của bản thân mà còn là hình ảnh của Nhà trường. Theo đó, mỗi phát ngôn, bình luận, chia sẻ trên MXH, CBGV phải quán triệt sâu sắc các quy định, quy tắc ứng xử trên MXH đã được đề cập trong Bộ Quy tắc và luật an ninh mạng.
Từ Bộ quy tắc ứng xử trên MXH, Luật An ninh mạng 2018 CBGV tham gia MXH cần thực hiện tốt một số vấn đề:
Một là, tuân thủ nguyên tắc sử dụng MXH. Tại Điều 3, Bộ quy tắc ứng xử đã quy định rõ là quy tắc Tôn trọng, tuân thủ pháp luật Việt Nam, tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; quy tắc Lành mạnh; quy tắc An toàn, bảo mật thông tin và quy tắc Trách nhiệm. Ngoài ra, mọi hoạt động của CBGV Nhà trường trên MXH phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức, văn hóa, thuần phong, mỹ tục của dân tộc và bản chất, truyền thống và quy tắc ứng xử của giáo viên, nhân viên trong các cơ sở giáo dục .
Hai là, lựa chọn MXH phù hợp. CBGV khi lựa chọn MXH để sử dụng nên ưu tiên sử dụng MXH do nhà cung cấp dịch vụ trong nước phát hành hoặc sử dụng MXH trong nước song song với MXH của nước ngoài. Không sử dụng MXH chưa được phép hoặc không được phép hoạt động ở Việt Nam. Hiểu và tuân thủ điều khoản quy định của nhà cung cấp dịch vụ mạng xã hội trước khi đăng ký, tham gia mạng xã hội.
Ba là, về đăng ký tài khoản MXH, ngoài những tài khoản MXH được sử dụng để phục vụ yêu cầu công tác hoặc các hoạt động đặc thù khi được cấp trên giao nhiệm vụ, CBGV Nhà trường nên đăng ký tên thât của mình, hạn chế đặt biệt danh và không mạo danh người khác. Đồng thời, để tăng cường khả năng bảo mật và khắc phục sự cố, nên đăng ký xác thực tài khoản với nhà cung cấp dịch vụ; đặt mật khẩu bảo vệ đủ mạnh, thiết lập chế độ bảo mật 02 lớp và tuyệt đối không chia sẻ mật khẩu cho người khác. Không lấy tên các đơn vị trong Nhà trường làm tài khoản cá nhân. Quá trình đăng ký thông tin, CBGV không được cung cấp hoặc nên thiết lập chế độ “chỉ mình tôi” đối với thông tin cá nhân trên trang MXH của mình.
Bốn là, về giao lưu, kết nối trên MXH, CBGV Nhà trường nên thận trọng và tỉnh táo khi kết bạn cũng như tham gia các hội, nhóm trên MXH. Ngoại trừ những người đã quen biết ngoài đời thực, khi có ý định kết bạn với một tài khoản nào đó cần tìm hiểu kỹ thông tin về người định kết bạn thông qua tìm hiểu thông tin cá nhân, xu hướng theo dõi trang, những nhóm mà người đó tham gia, xu hướng like, share thông tin để nhận định, đánh giá. Chỉ nên kết bạn với những người thường xuyên đăng tải thông tin tích cực, những người có uy tín, thu hút sự chú ý của cộng đồng mạng nhờ những hoạt động đóng góp tích cực cho xã hội. Ngược lại, hủy kết bạn và không nên kết bạn với những đối tượng thường xuyên đăng tải thông tin xấu độc. Đồng thời, phải quản lý, kiểm soát tốt danh sách bạn bè. Quá trình sử dụng MXH, có thể lập hoặc tham gia các hội, nhóm, câu lạc bộ, diễn đàn đăng tải thông tin tích cực, nhất là những hình ảnh, thông tin tích cực về Trường đại học kinh tế Nghệ An, những tấm gương người tốt, việc tốt, sinh viên nghèo học giỏi,…
Năm là, về tiếp cận thông tin và hoạt động trên MXH. Khi sử dụng MXH, CBGV và học viên Nhà trường nên tiếp cận các thông tin nhằm trao đổi, chia sẻ kiến thức, kỹ năng phục vụ yêu cầu học tập, công tác và cuộc sống, hạn chế sa đà vào các thông tin vô bổ hoặc chạy theo xu hướng đám đông. Đối với các trang thông tin của các tổ chức, cá nhân thường xuyên có các hoạt động chống phá Đảng, Nhà nước hoặc tuyên truyền văn hóa phẩm độc hại, CBGV không nên truy cập.
Đối với những thông tin khi không biết rõ đó là thông tin tích cực hay thông tin xấu độc hoặc không có căn cứ khẳng định sự việc, hiện tượng đó là có thật hay không thì không bày tỏ cảm xúc, thái độ, bình luận, chia sẻ; chỉ đăng tải lên MXH thông tin rõ nguồn, thông tin đã được kiểm chứng. Không thể hiện cảm xúc, thái độ, bình luận theo hướng đồng thuận, chia sẻ thông tin xấu độc, các trào lưu lệch lạc, thiếu văn hóa. Không đăng tải, chia sẻ các hình ảnh, các hoạt động của nhà trường khi chưa được cho phép của lãnh đạo nhà trường.
2. KẾT LUẬN
Cán bộ, giảng viên và sinh viên cùng tất cả mọi người sử dụng MXH cần lan tỏa, tôn vinh, ngợi ca, biểu dương cái đẹp, điều tốt, sẵn sàng phê phán, đấu tranh, đập tan mọi quan điểm, luận điệu sai trái, thù địch, các biểu hiện tiêu cực trên MXH, góp phần cùng các cơ quan chức năng xây dựng môi trường MXH lành mạnh, trong sạch và văn minh. Qua đó, duy trì và tiếp tục làm đẹp hơn hình ảnh của người giáo viên nhân dân nói chung, của Trường Đại học Kinh tế Nghệ an, không chỉ trong học tập, lao động và chiến đấu mà còn cả trên môi trường mạng xã hội.
Nguyễn Thị Thảo - Tổ KHXH